Террорчылык актын кылу куркынычы янаган гамәлләр буенча гражданнарга тәкъдимнәр

Әлеге киңәшләрнең максаты гражданнарга экстремаль һәм гадәттән тыш хәлләрдә дөрес ориентлашырга һәм эш итәргә ярдәм итү, шулай ук җинаятьләрне тикшерүгә ярдәм итүче шартлар булдыруны тәэмин итү. Һәр кеше экстремаль ситуацияләрдә үз тәртибен һәм гамәлләрен төгәл күз алдына китерергә, психологик яктан үз-үзен яклауга әзер булырга тиеш.

ШАРТЛАТКЫЧ БУЛЫРГА МӨМКИН ШИКЛЕ ӘЙБЕРНЕ ТАБУ

Соңгы вакытта гражданнарның шартлаткыч җайланмалар булырга мөмкин булган шикле әйберләрне табу очраклары еш теркәлә. Мондый әйберләрне транспортта, баскычларда, фатир ишекләре янында, учреждениеләрдә һәм җәмәгать урыннарында табалар. Аларны тапкач, үзеңне ничек тотарга? Нинди чаралар күрергә?

Әгәр дә табылган әйбер бу урында булырга тиеш түгел дип уйлыйсыз икән, бу фактны игътибарсыз калдырмагыз.

Әгәр дә Сез җәмәгать транспортында онытылган яки хуҗасыз әйберне тапсагыз, якындагы кешеләрдән сорагыз. Аның кем икәнен һәм кем аны калдыра алганын ачыкларга тырышыгыз. Әгәр хуҗа билгеләнмәгән булса, табыш турында шунда ук шоферга (машинистка) хәбәр итегез.

Әгәр дә сез өегезнең подъездында билгесез әйбер тапсагыз, күршеләрдән сорагыз, бәлки ул аларга карый. Әгәр хуҗасы билгеләнмәгән икән, табыш турында шунда ук милиция бүлегенә хәбәр итегез.

Әгәр дә сез учреждениедә билгесез әйберне тапсагыз, шунда ук администрациягә яки сакчыга табыш турында хәбәр итегез.

Барлык санап үтелгән очракларда:

• кагылмагыз, хәрәкәт итмәгез, табылган әйберне ачмагыз;
• предметны ачыклау вакытын билгеләгез;
• кешеләр табыштан мөмкин кадәр ераграк китсен өчен, мөмкин булганның барысын да эшләргә тырышыгыз;
• оператив тикшерү төркеме килүен көтегез (онытмагыз, сез бик мөһим шаһит);

Онытмагыз: предметның тышкы кыяфәте аның чын максатын яшерә ала. Шартлаткычлар өчен камуфляж буларак иң гадәти көнкүреш әйберләре кулланыла: сумкалар, пакетлар, тартмалар, уенчыклар һ. б.

Әти-әниләр! Сез балаларыгызның тормышы һәм сәламәтлеге өчен җаваплы. Балаларга аңлатыгыз, урамда яки подъездда табылган теләсә нинди әйбер куркыныч тудырырга мөмкин.

Шартлаткычлар булырга мөмкин булган табышлар яки шикле әйберләр белән үзегез бернинди чаралар күрмәгез - бу аларның шартлавына, күп санлы корбаннарына һәм җимерелүенә китерергә мөмкин.

ЭВАКУАЦИЯ ТУРЫНДА МӘГЪЛҮМАТ АЛУ

Эвакуация турында хәбәр шартлаткыч җайланма табылган һәм террорчылык акты нәтиҗәләрен бетергән очракта гына түгел, ә янгын, табигать афәтләре һәм башкалар вакытында да килә ала.

Хакимият яки хокук саклау органнары вәкилләреннән эвакуация башлануы турында хәбәр алгач, тынычлык саклагыз һәм аларның боерыкларын төгәл үтәгез.

Әгәр сез фатирда булсагыз, түбәндәге адымнарны үтәгез:

• Шәхси документлар, акча, кыйммәтле әйберләр алыгыз;
• Электр, су һәм газны сүндерегез;
• Олы яшьтәге һәм авырган кешеләрне эвакуацияләүдә ярдәм итегез;
• Йозакка керү ишеген ябыгыз - бу фатирны талаучыларның үтеп керүеннән саклаячак.
• Куркуга, ачулануга һәм ашыгуга юл куймагыз. Бинадан оешкан рәвештә чыгыгыз.
• Җаваплы затлар рөхсәтеннән соң гына ташландык бүлмәгә кире кайтыгыз.

Онытмагыз, күп кешеләрнең тормышы һәм сәламәтлеге сезнең эшләрегезнең эзлеклелегенә һәм төгәллегенә бәйле булачак.

ХАЛЫК АРАСЫНДА ҮЗ-ҮЗЕҢНЕ ТОТУ

Кешеләр күп булудан сакланыгыз.
Бу вакыйгаларны карарга теләсәгез дә, халыкка кушылмагыз.
Әгәр дә алар халык арасында булса, сезне алып барырга рөхсәт итегез, ләкин аннан чыгарга тырышыгыз.
Тирән сулыш алыгыз һәм кулларыгызны терсәкләрегезгә бөкләгез, күкрәк читлеге кысылмасын өчен.
Озын һәм зур кешеләрдән, зур әйберләр һәм зур сумкалар булган кешеләрдән ерак булырга омтылыгыз.
Ничек кенә булмасын, аякта калырга тырышыгыз.
Кулларыгызны кесәләрегездә тотмагыз.
Хәрәкәт иткәндә, аякларыгызны мөмкин кадәр югарырак күтәрегез, аякларыгызны тулы аякка куегыз, орлыкламагыз, тавыкларга күтәрелмәгез.
Әгәр дә бәрелеш куркыныч характер алган икән, шунда ук, уйланмыйча, теләсә нинди йөкдән, бигрәк тә озын билбаулы сумкадан һәм шарфтан азат булыгыз.
Әгәр дә берәр нәрсә ташланса, күтәрү өчен иелмәгез.
Әгәр дә сез егылсагыз, мөмкин кадәр тизрәк аякка басарга тырышыгыз. Кулларыгызга таянмагыз. Бер мизгелгә булса да аяк астына яки носкига басарга тырышыгыз. Таяныч табып, "суга төшегез", аякларыгыз белән җирдән кискен этеп.
Әгәр дә сез торып баса алмыйсыз икән, бөреләнегез, башыгызны кулларыгыз белән саклагыз, ә кулларыгыз белән башыгызны каплагыз.
Кешеләр белән тулган бүлмәгә эләккәч, экстремаль хәл килеп чыкканда кайсы урыннарның иң куркыныч булуын алдан билгеләгез (стадиондагы секторлар арасындагы юллар, концерт залларындагы пыяла ишекләр һәм бүлгеләр һ.б.), запас һәм авария чыгу юлларына игътибар итегез, аларга уйланып юл ясагыз.
Халык арасыннан зал почмакларында яки стеналар янында яшеренү җиңелрәк, әмма аннан чыгуга барып җитү авыррак.
Паника булганда, тынычлыкны һәм хәлне аек бәяләү сәләтен сакларга тырышыгыз.
Митингта катнашучыларга "кызыксыну өчен" кушылмагыз. Башта митингның санкцияләнгәнме-юкмы икәнен белегез, моның өчен чыгыш ясаучылар агитация ясый.
Теркәлмәгән оешмаларга кермәгез. Мондый оешмаларның чараларда катнашуы җинаять җәзасына китерергә мөмкин.
Массакүләм чуалышлар вакытында катнашучылар һәм тамашачылар төркеменә кермәскә тырышыгыз. Сез махсус подразделение сугышчыларының гамәлләренә эләгә аласыз.

ТОТКЫНЛЫККА АЛУ

Һәр кеше, очраклы рәвештә, җинаятьчеләрнең тоткыны була ала. Шул ук вакытта җинаятьчеләр сәяси максатларга ирешүгә, йолым алуга һ. б. ирешә ала.

Барлык очракларда да сезнең тормышыгыз террорчылар өчен аукционга әйләнә.

Кулга алу транспортта, учреждениедә, урамда, фатирда булырга мөмкин.

Әгәр дә сез тоткын булып калсагыз, түбәндәге тәртип кагыйдәләрен үтәргә киңәш итәбез:

көтмәгәндә хәрәкәт итү яки тавыш террорчылар тарафыннан каты каршылыкка китерергә мөмкин. Террорчыларны корал куллануга этәрә торган һәм кеше корбаннарына китерә торган гамәлләргә юл куймагыз;
террорчыларга күз бәйләвечләре, кляплар, култыклар яки баулар кулланырга әзер булыгыз
авырлыкларны, мыскыллауларны һәм кимсетүләрне кичерегез, җинаятьчеләрнең күзләренә Карамагыз (нервлы кеше өчен бу агрессиягә сигнал), үзегезне чакыручан тотмагыз;
каршылык күрсәтергә тырышмагыз, кирәкмәгән батырлык күрсәтмәгез, бандитны коралсызландырырга яки чыгу яки тәрәзә янына чыгарга тырышыгыз;
әгәр дә сез тоткын дип әйтеп, бүлмәдән чыгарга мәҗбүр ителсәгез, каршылык күрсәтмәгез;
әгәр сезнең белән балалар булса, алар өчен куркынычсыз урын табыгыз, аларны очраклы пулялардан сакларга тырышыгыз, мөмкин булса алар янында булыгыз;
кирәк булганда җинаятьчеләрнең таләпләрен үтәгез, аларга каршы килмәгез, тирә-юньдәгеләрнең һәм үз тормышыгызны куркыныч астына куймагыз, истерика һәм паникага юл куймаска тырышыгыз;
медицина ярдәме кирәк булганда, бандитларны борчымыйча тыныч һәм кыска сөйләгез, рөхсәт алганчы бернәрсә дә эшләмәгез.
ОНЫТМАГЫЗ: СЕЗНЕҢ МАКСАТ-ИСӘН КАЛУ

Игътибарлы булыгыз, җинаятьчеләрнең билгеләрен, аларның йөзләренең үзенчәлекле үзенчәлекләрен, киемнәрен, исемнәрен, кушаматларын, мөмкин булган җәрәхәтләрен һәм татуировкаларын, сөйләм үзенчәлекләрен һәм тәртипләрен, сөйләшү темаларын һ. б. истә тотарга тырышыгыз.

Онытмагыз, сезнең кулга алуыгыз турында хәбәр алгач, махсус хезмәтләр инде эшли башлады һәм сезнең Азат ителүегез өчен кирәкле бар нәрсәне эшләячәк.

Махсус хезмәтләр сезнең Азатлык операциясен үткәргәндә түбәндәге таләпләрне төгәл үтәгез:

идәндә йөзегезне аска таба ятыгыз, башыгызны кулларыгыз белән каплагыз һәм хәрәкәт итмәгез;
бернинди очракта да махсус хезмәт хезмәткәрләренә яки алардан качмагыз, чөнки алар сезне җинаятьче дип уйларга мөмкин;
мөмкинлек булса, ишек һәм тәрәзә ачкычларыннан ерак торыгыз.
Әгәр сезне тоткын итеп алсалар, онытмагыз, үз тәртибегез Сезнең белән мөгамәлә итүгә тәэсир итә ала.

Тынычлык һәм тотнаклык саклагыз. Нәрсә булганын ачыклагыз
Каршылык күрсәтү яки аннан баш тарту карары акыллы булырга һәм террорчыларның өстен көчләренең куркынычларына туры килергә тиеш.
Каршылык күрсәтмәгез. Бу тагын да көч куллануга китерергә мөмкин.
Сак булыгыз. Тавышларга, хәрәкәтләргә һ. б. игътибар итегез.
Психик күнегүләр ясагыз.
"Спартан" яшәү шартларына әзер булыгыз:
ризык һәм яшәү шартлары җитәрлек түгел;
туалет уңайлыклары җитәрлек түгел.
Мөмкинлек булса, шәхси гигиена кагыйдәләрен үтәгез.
Сәламәтлек белән бәйле проблемалар булганда, кирәкле даруларны үзегез белән алып китүегезгә инаныгыз, сакчыларга сәламәтлек белән бәйле проблемалар турында хәбәр итегез, кирәк булганда медицина ярдәме күрсәтүне яки дарулар бирүне сорагыз.
Сезнең документлар, телефон номерлары һәм башкалар барлыгын аңлатырга әзер булыгыз.
Аңыңны йомшартырга ирек бирмә. Мөмкин булган күнегүләр программасын эшләгез (психик һәм физик). Хәтерне гел өйрәтегез: тарихи даталарны, таныш кешеләрнең фамилияләрен, телефон номерларын һ.б. искә төшерегез. көч һәм бүлмә киңлеге рөхсәт иткәнчә, күнегүләр ясагыз.
Сакчылардан укырга, язарга, шәхси гигиена чараларын кулланырга мөмкинме дип сорагыз. 

Туганнарыгыз белән телефон аша сөйләшергә мөмкинлек бирелсә, үзегезне кулда тотыгыз, еламагыз, кычкырмагыз, кыскача һәм асылда сөйләшегез. Сакчылар белән элемтәгә керергә тырышыгыз. Аларга Сез дә кеше икәнегезне аңлатыгыз. Аларга гаилә әгъзаларының фотоларын күрсәтегез. Аларны алдарга тырышмагыз.

Әгәр сакчылар элемтәгә кермәсә, үзегез белән сөйләшегез, шигырьләрне ярты тавыш белән укыгыз яки җырлагыз.

Үткән көннәрне спичкалар, ташлар яки стенадагы сызыклар белән билгеләп, вакытны исәпләгез.

Әгәр дә сез берәр бүлмәдә бикләнгән булсагыз, кемнеңдер игътибарын җәлеп итәргә тырышыгыз. Моның өчен тәрәзә пыяласын ватыгыз һәм ярдәмгә чакырыгыз, спичкалар булганда кәгазьне яндырыгыз һәм янгын сенсорына якынрак китерегез һ. б.

Яхшы нәтиҗәләргә өметегезне беркайчан да югалтмагыз. Онытмагыз, күбрәк вакыт үткән саен, сезнең котылу мөмкинлеге күбрәк

АВИАТРАНСПОРТ КУЛЛАНУ

Мөмкин булса, самолет койрыгындагы тәрәзә янында урын алырга тырышыгыз.

Теркәлү вакытын минимумга кадәр киметегез.

Ниндидер приютларга һәм чыгу урыннарына якынрак урнашыгыз.

Күрше пассажирларны өйрәнегез, аларның тәртибенә игътибар итегез.

Стандарт самолетны кулга алу ситуациясендә гаилә әгъзалары белән сөйләшегез.

Аэропорт куркынычсызлыгы зонасыннан читтә урнашкан сәүдә нокталарына һәм туклану пунктларына бармаска тырышыгыз.

Шунда ук самолет экипажына яки куркынычсызлык зонасы хезмәткәрләренә кирәксез багаж яки шикле чаралар турында хәбәр итегез.

Аэропортка һөҗүм итү очрагында:

Бар булган приютны кулланыгыз.
Хәтта пычракка да төшегез, йөгермәгез.
Башыгызны каплагыз һәм һөҗүм ягыннан йөз чөерегез.
Әгәр дә мондый гамәлләрнең нәтиҗәлелегенә тулысынча ышанмасалар, иминлек көчләренә ярдәм итмәгез.
САМОЛЕТНЫ ТЕРРОРЧЫЛАР БАСЫП АЛГАНДА

Мөмкин булган кулга алу сценарийларын һәм сезнең тәртибегезне күз алдына китерегез. Бернинди шартларда да паникага бирелмәгез, сикермәгез, креслода утырыгыз. Террорчылар белән бәхәсләшмәгез, аларны корал куллануга котыртмагыз, махсус әзерлек булмаса, террорчыларны үзегез зарарсызландырырга тырышмагыз, күршеләрегезне бу эштән тыярга тырышыгыз.

Террорчылар сезне түбәнсетә һәм рәнҗетә ала.

Пассажирлар белән террорчыларның кемлеге турында сөйләшмәгез.

Сезгә игътибар җәлеп итә алган бар нәрсәдән сакланыгыз.

Әгәр пассажирлар арасында елаучы балалар яки авыру ыңгырашучы кешеләр булса, ризасызлыгыгызны белдермәгез, үзегезне кулда тотыгыз. Тискәре эмоцияләрнең теләсә нинди ялкыны болай да киеренке хәлне шартлатырга мөмкин.

Алкоголь эчмәгез.

Ни генә булмасын, экипаж әгъзаларын якларга тырышмагыз. Сезнең интервенция хәлне катлауландырырга гына мөмкин.

Пилотларның эшләренә беркайчан да ачуланмагыз. Экипаж һәрвакыт хаклы. Бортпроводник боерыгы пассажир өчен закон.

Террорчыларга ышанмагыз. Алар теләсә нәрсә әйтә алалар, ләкин үз мәнфәгатьләрен генә кайгырталар.

Үзегезне лаеклы тотыгыз. Үзегез турында гына түгел, башка пассажирлар турында да уйлагыз.

Әгәр дә сез экипаж әгъзаларының берсе самолеттан төшкәнен күрсәгез, бу фактка башка пассажирларның игътибарын җәлеп итмәгез. Экипажның гамәлләрен террорчылар күрә ала.

Мөмкин булганча, самолетны азат итү буенча махсус операция башланган вакытка әзер булыгыз, әгәр дә алар белән сөйләшүләр нәтиҗә бирмәгән кебек тоелса.

Әгәр коткару операциясе ясалса, террорчылар сезне тотып, тере калкан итеп куллана алмасын өчен, мондый позициягә килергә тырышыгыз: аска төшегез, яки башыгызны кулларыгыз белән тотып, креслоның артына яшерегез һәм сезгә күтәрелергә рөхсәт ителгәнче шунда калыгыз.

Искәрмә: иминлек көчләре хәрәкәт итүче һәркемне террорчы дип кабул итә ала.

Самолеттан мөмкин кадәр тизрәк китегез. Шәхси әйберләр табу өчен туктамагыз.

Тикшерүчеләрнең сорауларына җавап бирергә әзер булыгыз һәм булган хәлнең нечкәлекләрен алдан искә төшерегез. Бу тикшерүгә булышачак һәм үз вакытыгызны саклап калачак.

ТЕРРОРЧЫЛЫК АКТЫ БЕЛӘН ЯНАГАНДА ГАМӘЛЛӘР

Бигрәк тә транспорт, мәдәни-күңел ачу, спорт һәм сәүдә үзәкләрендә булганда, һәрвакыт тирә-юньдәге хәлне контрольдә тотыгыз.

Онытылган әйберләр табылганда, аларга кагылмыйча, бу хакта шоферга, объект, иминлек хезмәте, милиция органнары хезмәткәрләренә хәбәр итегез. Шикле пакет, тартма, башка әйбер эченә керергә тырышмагыз.

Хуҗасыз әйберләрне сайламагыз, алар нинди генә матур булмасын.

Аларда шартлаткыч җайланмалар (сыра банкаларында, кәрәзле телефоннарда һ.б.) камуфляжланырга мөмкин. Җирдә яткан әйберләрне урамда тибмәгез.

Әгәр дә иминлек көчләре һәм хокук саклау органнары активлаша башласа, кызыксынмагыз, икенче якка барыгыз, әмма сезне дошман дип санамасыннар өчен йөгермәгез.

Шартлау яки атыш башланганда шунда ук җиргә төшегез, яхшырак яклау астына (бордюр, сәүдә чатыры, машина һ.б.). Күбрәк куркынычсызлык өчен башыгызны кулларыгыз белән каплагыз.

Көтелгән теракт турында очраклы рәвештә белгәч, шунда ук бу хакта хокук саклау органнарына хәбәр итегез.

Әгәр дә сез әзерләнгән яки кылынган җинаять турында белсәгез, бу хакта шунда ук ФСБ яки эчке эшләр министрлыгы органнарына хәбәр итегез.

http://www.fsb.ru/fsb/supplement/advice/instros.htm